kutubhona

ва бу унинг қатъийлигини кўрсатувчи қаринадир. Яъни, мазкур тақиқ ҳаромликни ифодалайди.

Модомики, молнинг ёмон жойидан қилинган нафақа (берилган закот) ҳаром экан, демак, мазкур оятда гап вожиб нафақа – закот устида боряпти. Аллоҳнинг йўлида яъни, жиҳод йўлида қилинган нафақа ҳам (сарф ҳам) ва бошқа кишининг устидаги фарз нафақалар ҳам шу қабилдандир. Яъни, уларни молнинг ёмон жойидан бериш ҳаромдир.
Абу Умома ибн Саҳл ибн Ҳанифдан қилинган Аллоҳ Таолонинг мана шу

وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ
(Эҳсон қилиш учун паст-нопокларини танламангиз!), деган ояти ҳақидаги ривоятда, у жаърур ва ҳабиқдир (хурмонинг энг сифатсиз навидир), «Бас, Аллоҳнинг пайғамбари с.а.в. уларнинг садақага (яъни, хурмодан олинадиган закотга) олинишини тақиқладилар», дейилган.60 Бу иккиси хурмонинг энг сифатсиз навларидандир.
Мана бу ривоят Убайда Салмондан қилинган: Али р.а.дан Аллоҳ Таолонинг

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ
(Эй мўминлар, касб қилиб топган нарсаларингизнинг ҳалол-покизаларидан ва Биз сизлар учун ердан чиқарган нарсалардан инфоқ-эҳсон қилингиз! Эҳсон қилиш учун паст-нопокларини танламангиз!), деган ояти ҳақида сўраган эдим, у, бу оят фарз қилинган закот хусусида нозил бўлган, киши хурмосини яхши, ёмонга ажратиб, яхшисини бир тарафга қўярди, закот йиғувчи келганида унга ёмон жойидан берарди, шунда Аллоҳ Таоло мана шу

وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ
деган оятни нозил қилди, деди.61 Нафл садақа эса гарчи киши уни ҳам молининг яхши қисмидан бериши афзал бўлса-да, лекин биз уни ёмон жойидан берган киши гуноҳкор бўлади, дея олмаймиз. Негаки, нафл садақа кишининг бўйнидаги вожиб эмас. Бироқ, бу ишда масаланинг Аллоҳнинг қабул қилиши ёки қабул қилмаслиги тарафига ҳам қараш лозим. Негаки, Аллоҳ покдир ва пок нарсанигина қабул қилур.

Бу оят кишининг ўз бўйнидаги ҳақни адо этиши хусусида сўзлаяпти. Киши ўз бўйнидаги ҳақни молининг яхши жойидан бериши, адо этиши вожиб. Шунинг учун Аллоҳ Таоло уларнинг

(60) Насоий: 2446. Абу Довуд: 1369. Муватта: 537.

(61) Термизий: 2987. Мустадрак: 2/284. Дуррул Мансур: 2/49. Тафсири Табарий: 3/83.